Podział majątku. Nakłady z majątku osobistego na wspólny tylko na wniosek.
Tytułem wstępu wskazać należy, iż wspólność majątkowa istniejąca pomiędzy małżonkami jest tzw. ,,współwłasnością do niepodzielnej ręki’’. Oznacza to, że małżonkowie nabywając np. nieruchomość nie stają się współwłaścicielami w ½ części. W księdze wieczystej nie są zatem ujawniani jako posiadający ½ udziału w prawie własności. Cała nieruchomość przysługuje im obu niepodzielnie w zapisie 1/1 oraz 1/1. Tym samym brak możliwości dokonania podziału majątku wspólnego, w trakcie trwania tej wspólności (stanowi o tym kodeks rodzinny i opiekuńczy). Nie oznacza to, że niemożliwy jest podział w trakcie małżeństwa.
Kiedy jest możliwy podział majątku?
W skrócie podział majątku może nastąpić dopiero z momentem ustania – powstałej w chwili zawarcia związku małżeńskiego – wspólności pomiędzy małżonkami.
Podział jest więc możliwy, gdy :
§ jeden z małżonków umrze (lub w orzeczeniu zostanie uznany za zmarłego);
§ dojdzie do rozwodu;
§ małżeństwo zostanie unieważnione.
W trakcie trwania małżeństwa również może dojść do ustania wspólności.
Istnieje możliwość zawarcia przez obu małżonków umowy, na mocy której zmienią zasady ustawowej wspólności. Kolejnymi przypadkami, gdy w trakcie trwania związku małżeńskiego ustanie wspólność są :
§ ustanowienie przez sąd rozdzielności majątkowej.
§ ubezwłasnowolnienie któregoś małżonków;
§ ogłoszenie upadłości przez małżonka;
§ separacja.
Sądowy podział majątku wspólnego.
Jeżeli doszło do ustania wspólności otwiera się droga do podziału majątku. Teoretycznie przepisy pozwalają na dokonanie podziału w trakcie sprawy rozwodowej. Z naszego doświadczenia wynika jednak, że dzieje się to niezwykle rzadko i niepotrzebnie wydłuża czas niezbędny do uzyskania rozwodu.
Nakłady i wydatki – rozliczenia małżonków.
Poza spełnieniem podstawowych wymogów formalnych wniosek o podział majątku może zawierać m.in. :
§ żądanie ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym
§ żądanie rozliczenia nakładów i wydatków, jakie jeden z małżonków poczynił z majątku osobistego na wspólny
Przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nakazują także zwrot wydatków i nakładów poczynionych z majątku wspólnego na osobisty drugiego małżonka.
W praktyce należy samodzielnie określić czym są owe wydatki i nakłady. W przepisach na próżno szukać ich definicji. Przyjmuje się, że zalicza się do nich koszty związane z zakupem danej rzeczy (wydatki) oraz koszty z związane z ulepszeniem, poprawieniem rzeczy (nakłady).
Co ważne zgodnie z orzecznictwem Sądu Najwyższego (którego znajomość przy sprawach o podział jest niezwykle istotna :
„korzyść majątkowa, o którą następuje wzrost wartości majątku odrębnego (obecnie osobistego) dzięki usługom świadczonym osobiście przez małżonka, określona sumą zaoszczędzonych wydatków z majątku odrębnego, stanowi w pojęciu art. 45 § 1 k.r.o. nakład poczyniony z majątku wspólnego na majątek odrębny ulegający zwrotowi przy podziale majątku wspólnego”.
Zgodnie z tezą postanowienia SN z 10 lipca 1976 r. (III CRN 126/76)
Czy Sąd samodzielnie uwzględni nakłady?
Przepisy procedury cywilnej (k.p.c.) przewidują, że sąd rozstrzyga o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego podlegają zwrotowi. Oznacza to, że Sąd czyni to niejako ,,z urzędu’’, bez osobnych żądań uczestników.
Niezwykle istotne jest – o czym wiele osób zapomina – że o zwrocie wydatków i nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny Sąd orzeka wyłącznie po złożeniu prawidłowo sformułowanego wniosku. Roszczenia te nie wchodzą bowiem w skład majątku wspólnego (Sąd nie ma więc obowiązku ,,zajmować” się nimi samodzielnie). Potwierdza to bogata linia orzecznicza Sądu Najwyższego.
Co gdy Sąd zapomni o rozstrzygnięciu wniosku w wyroku?
Warto również odnotować, że sądom zdarza się zapominać (pomijać) o rozstrzygnięciu żądań objętych wnioskiem. Taką sprawą zajmował się Sąd Najwyższy gdzie wskazał :
W niniejszej sprawie uczestniczka zgłosiła w postępowaniu przed Sądem pierwszej instancji żądanie rozstrzygnięcia w przedmiocie nakładów z jej majątku osobistego na majątek wspólny. Sąd miał więc obowiązek orzec o tym zgłoszonym roszczeniu. Uchybienie Sądu polegające na (częściowym) nierozstrzygnięciu o nim w sentencji postanowienia podlegało weryfikacji przez złożenie wniosku o uzupełnienie postanowienia, nie zaś przez wniesienie apelacji.
Zgodnie z tezą postanowienia SN z 20 grudnia 2019 r., (IV CZ 103/19)
W sprawie tej Sąd uznał, że uczestniczka nie była uprawniona do wniesienia apelacji (odwołania) ale uzupełnienia postanowienia (gdyż nie doszło do merytorycznego rozstrzygnięcia). Przykład pokazuje jak ważne jest prawidłowe prowadzenie tego rodzaju postępowań.
Niniejsze opracowanie – z uwagi na skróconą formę – nie może być traktowane jako porada prawna. Każda sprawa wymaga indywidualnej analizy.
Zachęcamy Państwa do kontaktu z Kancelarią. Siedziba: Kancelaria Tczew, Kościuszki 4.
Nasze inne opracowania :